Shqipëria

Albanian

English

Kuadri i ligjeve dhe politikave në Shqipëri ka disa aspekte pozitive dhe disa boshllëqe të dukshme. Pozitivisht, Shqipëria është shtet palë në tre nga katër konventat thelbësore të pashtetësisë pa asnjë rezervë, si dhe të gjitha instrumentet e tjera ndërkombëtare përkatëse. Disa të dhëna lidhur me popullsinë pa shtetësi dhe në rrezik pashtetësie janë të disponueshme nga procesi i regjistrimit dhe një studim i kohëve të fundit i hartëzimit, por nuk ka asnjë kategori 'pa shtetësi' në të dhënat e azilit dhe imigracionit, përfshirë këtu dhe ato që lidhen me ndalimin.

Në ligjin shqiptar ka përkufizim për personin pa shtetësi, por ky është më i ngushtë se përkufizimi i Konventës së vitit 1954. Ligji i Ri për të Huajt, i cili ka hyrë në fuqi në nëntor të vitit 2021, ka vendosur një procedurë për përcaktimin e pashtetësisë dhe parashikon nxjerrjen e një udhëzimi të posaçëm për rregullimin e procedurës, por kjo ende nuk është funksionalizuar dhe detajet ende nuk janë sqaruar. Disa të drejta tashmë u janë dhënë me ligj personave pa shtetësi, duke përfshirë të drejtën për të aplikuar për qëndrim për arsye humanitare, ndihmë juridike dhe një dokument udhëtimi. Sidoqoftë, qasja në këto të drejta është i vështirë pasi nevojitet një procedurë zyrtare si dhe kërkohen dokumente identifikimi.

Ka mënyrë më të lehtë për natyralizim me anë të një kohe të reduktuar qëndrimi (edhe pse kjo është rritur nga pesë në shtatë vjet në vitin 2020) dhe përjashtimeve të bëra në disa prej kërkesave standarde. Disa masa mbrojtëse të kufizuara sigurojnë mbrojtje nga ndalimi arbitrar i personave pa shtetësi, por ka pengesa në mjetet ligjore efektive dhe ndihmën ligjore, gjithashtu njerëzit e liruar nga ndalimi nuk janë të mbrojtur nga një ndalim tjetër i sërishëm.

Që nga viti 2020, ligji siguron që fëmijët e lindur pa shtetësi në territor, persona të gjetur, fëmijët e birësuar dhe shumica e fëmijëve të lindur nga shtetas jashtë vendit të fitojnë shtetësinë shqiptare. Kohët e fundit ka pasur masa për të zvogëluar rrezikun e pashtetësisë dhe përmirësuar qasjen në regjistrimin e lindjeve, megjithatë fëmijët ende përballen me vështirësi nëse prindërit e tyre janë pa dokumente ose kanë parregullsi në dokumentacionin e tyre, dhe komunitetet e Romëve dhe Egjiptianëve preken në mënyrë disproporcionale nga kjo gjë. Martesat e të të njëjtës gjini nuk njihen, dhe fëmijët nga prindër të të njëjtës gjini nuk mund të vendosin të dy prindërit në certifikatat e lindjes. Në një çështje aktualisht në pritje të apelit, gjendja civile refuzoi regjistrimin e fëmijëve që njihnin nënat e të njëjtës gjini me të drejta të barabarta.

Në vitin 2020 u shtuan kompetenca të reja në lidhje me heqjen e shtetësisë së shqiptarëve të natyralizuar për motive të sigurisë kombëtare, por ekzistonjnë masa mbrojtëse për të shmangur rastet kur kjo rezulton në pashtetësi.

Përditësimi i fundit:

Jan 2023

Ekspert/ë i/të Shtetit:

Shërbimi Ligjor Falas Tiranë

Burime shtesë

ÇELËSI I VLERËSIMIT

++POZITIV

+ DISI POZITIV

- DISI NEGATIV

--NEGATIV

INFORMACION SHTESË

NORMAT DHE PRAKTIKAT E MIRA

Instrumentet Ndërkombëtare dhe Rajonale

Vlerëson nëse vendet janë shtet palë në instrumentet ndërkombëtare dhe rajonale përkatëse, mes të tjerash, nëse rezervat kanë ndikim në pashtetësi, dhe nëse instrumentet janë përfshirë në ligjin kombëtar vendas. Katër traktatet themelore për pashtetësinë (Konventa e vitit 1954 në lidhje me Statusin e Personave Pa Shtetësi; Konventa e vitit 1961 për Reduktimin e Pashtetësisë; Konventa Evropiane për Shtetësinë; Konventa e Këshillit të Evropës për Shmangien e Pashtetësisë në lidhje me Suksedimin e Shteteve) kanë më shumë peshë në vlerësim në krahasim me instrumentet e tjera përkatëse të të drejtave të njeriut.

Shqipëria është Shtet palë në tre nga konventat kryesore të pashtetësisë: Konventa e vitit 1954, Konventa e vitit 1961 dhe Konventa Evropiane për Shtetësinë. Ka hyrë pa rezerva në këto traktate dhe të gjitha kanë efekt të drejtpërdrejtë në ligjin vendas. Shqipëria është Shtet palë në pothuajse të gjitha instrumentet e tjera përkatëse ndërkombëtare dhe rajonale, me përjashtim të Konventës së Këshillit të Evropës për Shmangien e Pashtetësisë në lidhje me Suksedimin e Kufijve, ku ajo nuk është shtet palë.

Konventa e vitit 1954

Shqipëria është Shtet palë në Konventën e vitit 1954 pa asnjë rezervë dhe kjo ka efekt të drejtpërdrejtë.

Konventa e vitit 1961

Shqipëria është Shtet palë në Konventën e vitit 1961 pa asnjë rezervë dhe kjo ka efekt të drejtpërdrejtë.

Instrumente të tjerë

Shqipëria është Shtet palë në pothuajse të gjitha instrumentet e tjera përkatëse ndërkombëtare dhe rajonale, me përjashtim të Konventës së Këshillit të Evropës për Shmangien e Pashtetësisë në lidhje me Suksedimin e Shteteve, ku ajo nuk është shtet palë.

Të Dhënat e Popullsisë për Pashtetësinë

Shqyrton burimet dhe disponueshmërinë e tyre mbi të dhënat e kategorizuara të popullsisë për pashtetësinë. Paraqet shifrat më të fundit dhe vlerëson besueshmërinë e masave që kanë vendosur shtetet për të numëruar personat pa shtetësi, duke përfshirë regjistrimin, regjistrat e popullsisë dhe bazat e të dhënave të emigracionit. Vëren nëse pashtetësia është hartëzuar në shtetin në fjalë dhe nëse ekzistojnë masa efektive për të numëruar personat pa shtetësi që gjenden të paraburgosur.

Janë të disponueshme disa të dhëna për popullsinë pa shtetësi në Shqipëri, megjithatë kjo është disi e kufizuar. Regjistrimi i fundit i popullsisë që u krye në 2011 përfshiu një kategori 'pa shtetësi' për të cilën të dhënat janë të disponueshme sipas kategorisë së gjinisë, por jo sipas statusit të vendbanimit ose dokumentacionit, dhe kjo tanimë është e vjetëruar. Një studim hartëzimi i kryer në vitin 2018 nga UNHCR dhe Shoqata e Ndihmës Ligjore në Tiranë ka identifikuar fëmijë dhe të rritur që rrezikojnë të jenë me pashtetësi në Shqipëri, dhe autoritetet e regjistrimit të gjendjes civile kanë prezantuar një mjet për të përmirësuar identifikimin e njerëzve që rrezikohen nga pashtetësia në 2018. Nuk ka një kategori 'pa shtetësi' në të dhënat e azilit dhe imigracionit dhe nuk ka informacion në dispozicion për personat pa shtetësi që mbahen në paraburgimin e imigracionit.

Disponueshmëria dhe burimet

Regjistrimi përmban një kategori 'pa shtetësi' që është e klasifikuar sipas gjinisë. Të dhënat bazohen në vetë-identifikimin dhe tashmë janë të vjetruara. Të dhënat e regjistrimit nuk janë të klasifikuara sipas statusit të vendqëndrimit, mbrojtjes ose statusit të dokumentacionit. Regjistrimi i ardhshëm i popullsisë është paraparë të mbahet në vitin 2023.
Në vitin 2011, 7,443 persona pa shtetësi u identifikuan në procesin e regjistrimit (3,874 burra dhe 3,569 gra).
Një studim i fundit i hartëzimit që përfshin edhe fëmijët që rrezikohen nga pashtetësia, është kryer nga UNHCR dhe TLAS (2018), i cili identifikoi 1,031 persona të rrezikuar nga pashtetësia.
Autoritetet e regjistrimit në gjendjen civile kanë prezantuar në 2018 një mjet të ri për të ndihmuar në identifikimin dhe gjurmimin e njerëzve që rrezikohen nga pashtetësia. Megjithatë, ka tregues që nuk është përdorur në potencialin e tij të plotë dhe vetëm një numër i vogël zyrash kanë regjistruar të dhëna deri më sot. Nuk ka kategori 'pa shtetësi' në të dhënat për azil dhe migracion.

Pashtetësia në të dhënat e paraburgimeve

Nuk ka asnjë informacion në lidhje me personat që mbahen në ndalimet e imigracionit - nuk ka një kategori 'pa shtetësi' në të dhënat e ndalimeve të publikuara nga autoritetet.

Statusi dhe Përcaktimi i Pashtetësisë

Identifikon nëse shtetet kanë një përkufizim mbi personin pa shtetësi në ligjin kombëtar që përputhet me Konventën e vitit 1954, dhe nëse ato kanë një procedurë të posaçme për përcaktimin e pashtetësisë (PPP) që çon në një status të posaçëm pashtetësie. Vlerëson, në rastin kur nuk ekziston një PPP, nëse ka procedura të tjera me të cilat mund të identifikohet pashtetësia ose mënyra të tjera përmes të cilave njerëzit pa shtetësi mund ta bëjnë të rregullt qëndrimin e tyre ose të kenë akses në të drejtat e tyre. Shtetet ndahen në tre grupe për të mundësuar krahasimin midis atyre me një PPP që çon në mbrojtje, atyre me procedura të tjera dhe atyre me një status pashtetësie, por pa mekanizëm të qartë për të pasur mbrojtje. Të drejtat dhe procedurat ekzistuese që u jepen personave pa shtetësi shqyrtohen dhe vlerësohen kundrejt normave ndërkombëtare dhe praktikave të mira.

Në ligjin shqiptar ka përkufizim mbi personin pa shtetësi, por ky është më i ngushtë se përkufizimi i Konventës së vitit 1954. Në vitin 2021 u vendos procedura e përcaktimit të pashtetësisë, por nuk është akoma në përdorim. Ligji nuk parashikon një mekanizëm që përcakton pashtetësinë, por parashikon që disa të drejta t'u jepen mbajtësve të 'statusit pa shtetësi' ‘siç përcaktohen nga autoritetet kompetente', përfshi të drejtën për të aplikuar për vendqëndrim mbi motive humanitare, shërbime sociale shtetërore, arsimim, ndihmë ligjore, përfaqësim para gjykatave dhe një dokument udhëtimi. Sidoqoftë, aksesi në këto të drejta është shumë i vështirë në realitet ngaqë nevojitet një procedurë zyrtare dhe kërkohen dokumente identifikimi.

Përkufizimi i një personi pa shtetësi

+/-

Ka një përkufizim në ligjin kombëtar ku thuhet se një person pa shtetësi, është ‘person i cili nuk është shtetas i asnjë Shteti’. Ky ndryshon nga formulimi në Konventë që e specifikon 'sipas zbatimittë ligjit të tij'.

Trajnimi

Nuk ka një trajnim formal të posaçëm të organeve qeveritare në lidhje me pashtetësinë.
OJQ-ja TLAS ka dhënë trajnime të rregullta për autoritetet e mbështetur nga donatorët ndërkombëtarë përfshirë ENS, UNHCR, Ambasadën Amerikane.
Asnjë trajnim mbi pashtetësinë nuk është zhvilluar ndonjëherë nga Shkolla e Magjistraturës dhe as nga Shkolla e Avokatisë dhe kjo nuk është përfshirë në programet mësimore.

Ekzistenca e një procedure të posaçme për përcaktimin e pashtetësisë (PPP)

+/-

Ligj i Ri për të Huaj hyri në fuqi në nëntor 2021 dhe prezantoi për herë të parë një procedurë për përcaktimin e pashtetësisë (PPD). Ai përcakton se procedura për aplikimin, vlerësimin, miratimin dhe refuzimin e kërkesës për njohjen e statusit të pashtetësisë rregullohet me udhëzim të nxjerrë nga ministri përgjegjës për rendin dhe sigurinë publike. Që nga dhjetori 2022, ky udhëzim nuk është miratuar ende, kështu që SDP-ja e re nuk është ende në veprim.
Informacioni i mëposhtëm jep një përmbledhje të veçorive të procedurës së përcaktimit të pashtetësisë, siç përcaktohet në Ligjin për të Huajt, por asnjë e dhënë nuk jepet duke pasur parasysh mungesën e qartësisë se si do të zbatohet SDP-ja.

Përdorimi i procedurës

Not available

Ligji për të Huajt parashikon që kërkesa për të përcaktuar nëse aplikanti është person pa shtetësi duhet t'i dorëzohet autoritetit përgjegjës në Ministrinë për Rendin dhe Sigurinë Publike, por nuk tregon se cilin autoritet.
Ligji nuk përcakton qëndrimin e ligjshëm si një kërkesë për të hyrë në SDP. Sidoqoftë, ajo thotë se një kërkesë nuk mund të parashtrohet nga një person që ka paraqitur kërkesë për mbrojtje ndërkombëtare, që është njohur si refugjat, ose i është dhënë azil, mbrojtje plotësuese, apo lloj tjetër mbrojtje sipas Ligjit për Azilin.
Udhëzimi i kërkuar për funksionalizimin e SDP-së nuk është miratuar ende, dhe si pasojë është e paqartë se si do të zbatohet.

Vlerësimi

Not available

Udhëzimi i kërkuar për funksionalizimin e SDP-së nuk është miratuar ende, dhe si pasojë është e paqartë se si do të zbatohet.

Masat mbrojtëse proceduriale

Not available

Udhëzimi i kërkuar për funksionalizimin e SDP-së nuk është miratuar ende, dhe si pasojë është e paqartë se si do të zbatohet.
Sipas Ligjit për Ndihmën Juridike, personat pa shtetësi që banojnë ligjërisht, apo që kanë hyrë ligjërisht në Shqipëri kanë të drejtë për ndihmë juridike të financuar nga shteti. Nuk është ende e qartë nëse personat pa shtetësi që nuk plotësojnë këtë kërkesë do të kenë mundësi për ndihmën juridike në SDP dhe me cilat pengesa mund të përballen.

Mbrojtja gjatë procedurës

Not available

Udhëzimi i kërkuar për funksionalizimin e SDP-së nuk është miratuar ende, dhe si pasojë është e paqartë se si do të zbatohet.
Megjithatë, Ligji për të Huajt e kufizon ndalimin në një qendër të mbyllur vetëm për të huajt që i nënshtrohen urdhërit për dëbim dhe alternativat e paraburgimit kanë përparësi, kështu që nuk ka rrezik ndalimi për një person pa shtetësi që nuk i nënshtrohet urdhrit për dëbim.

Ankesat

Not available

Udhëzimi i kërkuar për funksionalizimin e SDP-së nuk është miratuar ende, dhe si pasojë është e paqartë se si do të zbatohet.

Statusi i pashtetësisë

Not available

Sipas Ligjit për të Huajt, një person pa shtetësi mund të marrë leje qëndrimi për arsye humanitare, nëse është pa shtetësi dhe ka marrë statusin e pashtetësisë sipas SDP-së.
Autoriteti qendror për kufijtë dhe emigracionin duhet të lëshojë një dokument udhëtimi, të vlefshëm për dy vjet, për një person pa shtetësi që banon në Shqipëri. Megjithatë, nuk ka asnjë provë që sugjeron se në praktikë personave pa shtetësi u jepet dokument udhëtimi dhe/ose lejohen të largohen nga vendi.
Të gjithëve në Shqipëri u lejohet që sipas Kushtetutës të punojnë dhe të kenë qasje në arsim, dhe sipas Ligjit për Shërbimet Sociale Shtetërore të përfitojnë nga kujdesi shëndetësor dhe përfitimet e mirëqenies.
Meqenëse udhëzimi i kërkuar për funksionalizimin e SDP-së nuk është miratuar ende, është ende e paqartë se cilat të drejta të tjera rrjedhin nga përcaktimi i pashtetësisë.

Mbrojtje e përkohshme për njerëzit e larguar nga lufta

Këshilli i Ministrave miratoi më 18 mars 2022 një vendim për të siguruar mbrojtje të përkohshme për shtetasit ukrainas, personat pa shtetësi dhe personat që kishin statusin e mbrojtjes ndërkombëtare në Ukrainë, me qëndrim të përkohshëm apo të përhershëm në Ukrainë.
Mbrojtja e përkohshme jepet në momentin e hyrjes së personit në Shqipëri për një afat një vjeçar. Ajo mund të shtyhet edhe për gjashtë muaj të tjerë nga Këshilli i Ministrave, por që nga shkurti 2023 ky vendim nuk është ndërmarrë ende.
Përfituesit e mbrojtjes së përkohshme mund të aplikojnë për azil, por shqyrtimi i kërkesës për mbrojtje ndërkombëtare fillon vetëm me skadimin e mbrojtjes së tyre të përkohshme.
Përfituesit e mbrojtjes së përkohshme kanë të drejtën e qëndrimit, për strehim bazë, kujdes shëndetësor, arsim parauniversitar, punë, formim profesional, ndihmë juridike dhe bashkim familjar (në kushte të caktuara).

Ndalimi

Analizon ligjin, politikat dhe praktikat në lidhje me ndalimin e imigracionit në përgjithësi, duke u përqendruar në mbrojtjet e vendosura për parandalimin e ndalimit arbitrar të personave pa shtetësi gjatë procedurave të largimit dhe dëbimit. Nën-temat shqyrtojnë fusha të tilla si vendimmarrja për ndalim, nëse alternativat e ndalimit janë të përcaktuara në ligj dhe zbatohen, masat mbrojtëse proceduriale si kufizimet kohore, mbikëqyrja gjyqësore dhe mjetet juridike efektive, si edhe mbrojtja pas lirimit dhe nëse pashtetësia konsiderohet se ka juridikisht lidhje me kthimin dypalësh dhe marrëveshjet e ri-pranimit.

Ekzistojnë masa mbrojtëse të kufizuara për të parandaluar ndalimin arbitrar të personave pa shtetësi në Shqipëri. Duhet të identifikohet një vend largimi para lëshimit të urdhrit të dëbimit dhe vendimit të ndalimit, megjithatë pashtetësia nuk identifikohet në mënyrë pro-aktive në vendimet e ndalimit dhe as në vlerësimet e vulnerabilitetit. Nuk ka prova që personat pa shtetësi të ndalohen në mënyrë të shpeshtë, megjithatë duke pasur parasysh mungesën e një procedure në përcaktimin e pashtetësisë, është e mundur që të ketë raste të paraburgimit të personave pa shtetësi. Paraburgimi duhet të përdoret si mjeti i fundit dhe për kohën më të shkurtër të mundshme, dhe ligji lejon që të merren parasysh masa alternative përpara ndalimit pas lëshimit të urdhrit të dëbimit. Ekzistojnë disa masa mbrojtëse të kufizuara proceduriale, por ka pengesa në mjetet juridike efektive dhe pengesa në marrjen e ndihmës juridike. Personave të liruar nga ndalimi nuk u jepet asnjë dokument apo mbrojtje nga ri-ndalimi.

Ndalimi i emigracionit

+/-

Kompetencat për të ndaluar parashikohen në ligj dhe vihen në veprim.
Ligji parashikon se nëse një person bëhet objekt deportimi nga autoriteti përgjegjës për kufirin dhe migracionin, ndalimi në një qendër është masa e fundit administrative që merret dhe vetëm kur të jenë ezauruar të gjitha masat e mundshme alternative, ose kur vlerësimi sheh se këto masat nuk mund të zbatohen bazuar në marrëveshjet e ripranimit në fuqi. Ndalimi duhet të përdoret si elementi i fundit dhe për kohën më të shkurtër të mundshme.
Ligji parashikon se një person mund të ndalohet për arsye sigurie publike, nëse identiteti i tij, ose arsyet e qëndrimit në Shqipëri janë të paqarta; gjë që mund të përbëjë një rrezik të shtuar për personat pa shtetësi. Megjithatë, nuk ka asnjë provë që kjo të ndodhë në të vërtetë.
Përveç rasteve të ripranimit, nuk ka asnjë detyrim të qartë për autoritetet që të identifikojnë vendin e largimit, përpara se të lëshojnë një urdhër dëbimi dhe si pasojë të zbatohen masat e ndalimit.
Nuk ka një detyrim të qartë për lirimin e një personi kur nuk ka gjasa të arsyeshme largimi, megjithatë ligji përcakton se autoriteti përgjegjës për kufirin dhe emigracionin mund të vendosë të zëvendësojë masën e ndalimit me masat e duhura të përkohshme.
Nuk ka prova që personat pa shtetësi ndalohen, megjithatë duke pasur parasysh mungesën e një procedure dhe rëndësisë që i jepet përcaktimit të pashtetësisë, është e mundur që në realitet të ketë raste të ndalimit të njerëzve pa shtetësi.

Identifikimi i pashtetësisë

Pashtetësia nuk merret parasysh në vendimet e ndalimit, nuk ka procedurë në përcaktimin e pashtetësisë dhe autoritetet mbështeten në dokumentacionin që mban individi.
Ligji ofron një përkufizim të personit vulnerabël, por ai nuk përfshin personat pa shtetësi.
Vulnerabiliteti duhet të merret parasysh në vendimin e ndalimit, por pashtetësia nuk konsiderohet qartë si një faktor që rrit vulnerabilitetin dhe nuk ka asnjë dispozitë ligjore se si duhet të kryhet një vlerësim i vulnerabilitetit.

Masat mbrojtëse procedurale

Një afat kohor për ndalimin e imigracionit është vendosur në ligj (gjashtë muaj), i cili mund të zgjatet deri në gjashtë muaj të tjerë nëse largimi ka qenë i pamundur për shkak të refuzimit të individit për të dhënë informacion; individi që parandalon ose bllokon kthimin; ose vonesa e justifikuar në lëshimin e një dokumenti udhëtimi nga një shtet tjetër.
Detyrimi për të siguruar dëshmi identiteti dhe pamundësia për ta bërë këtë gjë praktikisht i përket aplikantit, kështu që periudhat e ndalimit shpesh zgjaten përtej gjashtë muajve. Nuk ka dispozitë që parashikon kohën kumulative që kalohet gjatë ndalimit të llogaritur në raport me kufirin kohor maksimal.
Nuk ka rivlerësime periodike ex officio të ndalimit para një organi të pavarur. Të paraburgosurit mund të apelojnë në çdo moment urdhrin e ndalimit përpara gjykatave, por pengesat praktike në lidhje me këtë janë theksuar nga Avokati i Popullit (përfshi mungesën e aksesit në ndihmë juridike, informacion dhe të drejtat në ndalim).
Njerëzit pa shtetësi kanë akses në ndihmë juridike sipas ligjit, por në realitet, ekzistojnë edhe pengesa për ta gëzuar këtë të drejtë. Nuk përgjithësi nuk ka akses në ndihmë juridike për personat që qëndrojnë në mënyrë të parregullt në territorin e Shqipërisë.
Ligji shpreh se të ndaluarit duhet të njoftohen me shkrim në një gjuhë që ata e kuptojnë (ose të paktën në anglisht) për arsyet e lëshimit të urdhërit të dëbimit dhe masave që duhet të merren për zbatimin e urdhërit. Të ndaluarit kanë të drejtën e trajtimit njerëzor, ushqimit të përshtatshëm, ndihmës juridike, kujdesit shëndetësor, përfaqësimit konsullor dhe apelimit.
Megjithatë, Shqipëria ka marrë rekomandime nga Komiteti i Këshillit të Evropës për Parandalimin e Torturës dhe Avokati i Popullit në lidhje me dhënien e informacionit të papërshtatshëm për të paraburgosurit.
Nuk ka rregulla të caktuara në administrimin e procesit të ri-dokumentimit dhe saktësimin e të drejtës së ligjshme për shtetësi.

Mbrojtjet pas lirimit

Nuk ka mbrojtje nga ri-ndalimi dhe personave nuk u jepet dokumentacioni ose statusi i qëndrimit pas lirimit.
Nuk ka dispozitë që parashikon kohën kumulative që kalohet gjatë ndalimit të llogaritur në raport me kufirin kohor maksimal.

Marrëveshjet e kthimit dhe ripranimit

Pashtetësia nuk merret parasysh në marrëveshjet e kthimit ose ripranimit dhe nuk disponohet informacion nëse personat pa shtetësi kanë qenë subjekte të marrëveshjeve të tilla.

Parandalimi dhe Reduktimi

Vlerëson përshtatshmërinë e masave mbrojtëse në ligjet e shtetësisë për të parandaluar dhe reduktuar pashtetësinë, përfshi mbrojtjen për fëmijët pa shtetësi të lindur në territorin në fjalë ose për shtetasit jashtë vendit, të miturit e braktisur dhe fëmijët e birësuar. Shqyrton ligjin, politikat dhe praktikat në regjistrimin e lindjeve, përfshirë aksesin në regjistrimin e vonuar të lindjeve, masat e reduktimit që merren nga shtetet për të parandaluar pashtetësinë midis grupeve me rrezik të lartë dhe dispozitat në lidhje me heqjen e shtetësisë.

Ekziston një mënyrë më e lehtë për natyralizimin e njerëzve pa shtetësi në Shqipëri, përfshirë një kohë të reduktuar qëndrimi dhe përjashtim nga mosha minimale, të ardhurat, pronat si edhe testi i gjuhës. Sidoqoftë, personat pa shtetësi nuk përjashtohen nga kërkesat e karakterit të mirë dhe duhet të paguajnë një tarifë për natyralizim. Në ndryshimet e ligjit të shtetësisë shqiptare në vitin 2020 u përfshi edhe mbrojtja për fëmijët pa shtetësi të lindur në territorin në fjalë, duke plotësuar mbrojtjen ekzistuese për të miturit e braktisur. Mbrojtja e re është e vetvetishme. Masat mbrojtëse janë gjithashtu të vendosura për të parandaluar pashtetësinë që lind gjatë procedurave të birësimit. Fëmijët e lindur nga shtetas shqiptarë jashtë shtetit marrin shtetësinë. Martesat e të njëjtit seks nuk njihen dhe regjistruesit e lindjeve nuk do të listojnë dy prindër të të njëjtit seks në certifikatën e lindjes së një fëmije. Është e paqartë se çfarë të drejtash kanë prindërit e të njëjtit seks për t'i dhënë shtetësinë një fëmije. Shqipëria është zotuar të adresojë boshllëqet e mbetura në kuadrin ligjor dhe ka ndërmarrë hapa kohët e fundit për të parandaluar dhe reduktuar rrezikun e pashtetësisë. Sidoqoftë, fëmijët ende mund të përballen me rrezikun e pashtetësisë nëse prindërit nuk disponojnë dokumente ose kanë parregullsi në dokumentacionin e tyre, veçanërisht nëse kanë lindur jashtë vendit. Ka prova se komunitetet rome dhe egjiptiane janë të prekura në mënyrë disproporcionale nga ky rrezik. Ndryshimet e vitit 2020 në ligjin e shtetësisë përfshinë kompetenca të reja për të privuar shqiptarët e natyralizuar nga shtetësia e tyre për motive të sigurisë kombëtare (por jo në ato raste kur do të çonte në pashtetësi) dhe hoqën një mbrojtje shtesë për të evituar pashtetësinë që lind nga heqja dorë e shtetësisë.

Natyralizimi

+/-

Personat pa shtetësi mund të natyralizohen më vonë, nëse kanë banuar për një periudhë të vazhdueshme jo më pak se shtatë vjet në territorin e Shqipërisë dhe kanë marrë leje qëndrimi të përhershme (e vlefshme në momentin e aplikimit). Personat pa shtetësi përjashtohen nga disa kërkesa të përgjithshme për natyralizim, duke përfshirë moshën minimale, të ardhurat dhe pronësinë dhe testin e gjuhës. Ata nuk duhet të jenë dënuar me vendim gjykate të formës së prerë në asnjë vend për vepra penale, për të cilat ligji shqiptar parashikon një dënim jo më pak se tre vjet burg, me përjashtim të rastit kur dënimi ishte për motive politike. Gjithashtu personat pa shtetësi nuk duhet të përbëjnë kërcënim për rendin publik dhe sigurinë kombëtare të Republikës së Shqipërisë.
Nuk ka ndonjë përcaktim ligjor për një tarifë, por aplikantët paguajnë afërsisht një tarifë 90 EURO dhe personat pa shtetësi nuk përjashtohen nga kjo.

Pashtetësi e të lindurve në territorin në fjalë

Ligji i shtetësisë shqiptare u ndryshua në vitin 2020 për të përfshirë një masë mbrojtëse që u mundëson fëmijëve të lindur në territorin në fjalë 'të cilët mund të mbeten pa shtetësi' që të marrin shtetësinë shqiptare.
Dispozita bëhet automatike pasi të vërtetohet nga certifikata e lindjes gjatë regjistrimit se fëmija ka lindur në territorin në fjalë dhe 'mund të mbetet pa shtetësi'. Këto fakte vërtetohen me certifikatën e lindjes dhe fëmija regjistrohet në mënyrë të menjëhershme. Nuk ka një detyrim specifik të detyrueshëm në ligj për të informuar prindërit për të drejtat e shtetësisë, por në praktikë, prindërit zakonisht do të informohen verbalisht në zyrën e gjendjes civile ndonjë problem me shtetësinë për fëmijën e tyre.

Të miturit e braktisur

Të miturit e braktisur fitojnë shtetësinë shqiptare automatikisht me ligj dhe nuk ka kufizim moshe.
Shtetësia shqiptare nuk mund të hiqet nëse kjo gjë shpie në pashtetësi.

Adoptimi

Një fëmijë shqiptar i birësuar nga prindër të huaj humbet shtetësinë e tij shqiptare, por vetëm pasi të fitojë shtetësinë e prindit të huaj.
Një fëmijë i birësuar nga shtetas shqiptarë fiton shtetësinë automatikisht pas adoptimit dhe është i mbrojtur nga pashtetësia.

Ius sanguinis

Të gjithë fëmijët e lindur nga të paktën një prind shqiptar fitojnë automatikisht shtetësinë shqiptare.
Nuk ka kushte diskriminuese në lidhje me lindjen brenda ose jashtë martese, as me një burrë apo grua, por bashkëjetesat e së njëjtës gjini nuk njihen ligjërisht në Shqipëri, kështu që është e paqartë se çfarë të drejtash do të kenë prindërit e të njëjtës gjini për t’i dhënë shtetësinë një fëmije.

Regjistrimi i lindjes

+/-

Ligji parashikon se fëmija ka të drejtën të regjistrohet falas, menjëherë pas lindjes dhe të marrë shtetësi, dhe se të gjithë fëmijët e lindur në një ambient shëndetësor ose diku tjetër duhet të dokumentohen. Nëse lindja si fakt nuk ka qenë e vërtetuar nga nëpunësi i duhur zyrtar dhe nga ndonjë raport i hartuar mjekësor, atëherë duhet të vëtetohet përmes gjykatës.
Shtetësia e fëmijës përcaktohet dhe shënohet me regjistrimin e lindjes. Nëse prindërit janë shtetas shqiptarë, shtetësia e tyre konfirmohet në regjistrin elektronik të të gjithë shtetasve dhe i jepet automatikisht fëmijës. Nëse prindërit janë shtetas të huaj me qëndrim të ligjshëm në Shqipëri, verifikohet vendbanimi i tyre dhe fëmijës i jepet ose shtetësia shqiptare ose shtetësia e prindit / prindërve sipas dëshirës së tyre. Nëse prindi / prindërit nuk disponojnë dokumente, janë refugjatë ose banojnë pa status ligjor në Shqipëri ose janë pa shtetësi, fëmija regjistrohet në bazë të deklaratës së prindit / prindërve. Kjo nuk është e rregulluar në ligj, por zbatohen rregulla të përgjithshme, dhe kjo vërtetohet nga praktika e deritanishme.
Nuk ka asnjë dispozitë ligjore që rregullon përcaktimin e shtetësisë pas regjistrimit të lindjes, por zbatohen rregulla të përgjithshme në lidhje me korrigjimin e gabimeve në Regjistrin Kombëtar.
Në realitet fëmijët përballen me vështirësi nëse prindërit nuk disponojnë dokumente ose kanë parregullsi në dokumentacionin e tyre, veçanërisht ata që kanë lindur jashtë nga prindër shqiptarë me dokumentacion të parregullt. Ka raporte të besueshme që sugjerojnë se disa fëmijë përballen me pengesa në regjistrimin e lindjeve, veçanërisht në mesin e komuniteteve rome dhe egjiptiane, edhe pse janë bërë ndryshime kohët e fundit në ligj në përpjekje për t'iu përgjigjur kësaj çështjeje.
Kuadri ligjor shqiptar nuk siguron njohjen e martesave të të njëjtit seks dhe as prindërimin e prindërve të të njëjtit seks. Ka raportime se nëpunësit e gjendjes civile nuk kanë regjistruar në certifikatën e lindjes dy prindër të së njëjtës gjini. Një çështje për refuzimin e regjistrimit të fëmijëve të dy nënave nga autoritetet është së fundmi në gjykata dhe është në pritje në Gjykatën Administrative të Apelit që nga tetori 2022.
Nuk ka ndonjë dispozitë specifike në fuqi që u kërkon autoriteteve shëndetësore ose të regjistrit të gjendjes civile të ndajnë informacionin me autoritetet e imigracionit, por gjithashtu nuk ndalohet që kjo të ndodhë në ligj ose në realitet.
Regjistrimi i vonuar është i mundur me ligj dhe në realitet dhe regjistrimi i hershëm brenda afatit prej 60 ditësh stimulohet (përmes kompensimit monetar). Lindjet e paregjistruara shënohen në njësinë e mbrojtjes së fëmijëve për regjistrim të detyrueshëm ex officio. Nuk ka kërkesa të nevojshme shtesë.

Reduktimi i pashtetësisë in situ

Organizatat e shoqërisë civile, të mbështetura nga organizatat ndërkombëtare, kanë bërë fushatë për përmirësime në regjistrimin e lindjeve dhe agjencitë qeveritare kanë qenë përgjithësisht të gatshme për këtë.
Ndryshimet e fundit u bënë në ligjin për gjendjen civile për të adresuar çështjet që kanë dalë në pah gjatë regjistrimit të lindjeve.
Komunitetet rome në Shqipëri janë të prekur në mënyrë disproporcionale nga rreziku i pashtetësisë. Qeveria ka adresuar shumë nga rekomandimet e bëra për ta çuar këtë në ndryshimet e fundit legjislative.
Qeveria shqiptare bëri disa premtime në Segmentin e Nivelit të Lartë të UNHCR-së për Pashtetësinë në Tetor 2019 për të adresuar boshllëqet e mbetura në kornizën ligjore, përfshirë ndryshimin e ligjit të shtetësisë, zbatimin e ndryshimeve të gjendjes civile dhe prezantimin e një PPP.
Ndryshimet e përfshira në ligjin e shtetësisë në vitin 2020 përmirësojnë masat mbrojtëse për evitimin e pashtetësisë tek ata fëmijë të lindur në territorin në fjalë.

Heqja e shtetësisë

+/-

Ekzistojnë dispozita për heqjen dhe lënien e shtetësisë që mund të çojnë në pashtetësi në disa raste.
Një vendim për dhënien e shtetësisë mund të revokohet nëse është fituar me mashtrim edhe në rast se kjo çon deri në pashtetësi. Ekziston mbrojtje për fëmijët në shmangien e pashtetësisë, por jo për të rriturit.
Dispozitat e reja për heqjen e shtetësisë për motive të sigurisë kombëtare u prezantuan në vitin 2020, të cilat janë me natyrë diskriminuese pasi ato zbatohen vetëm për shqiptarët e natyralizuar. Sidoqoftë, këto dispozita nuk zbatohen nëse do të çonin në pashtetësi.
Autoriteti kompetent që vendos mbi rastet e heqjes së shtetësisë është Presidenti, bazuar në informacionin e siguruar nga agjencitë e zbatimit të ligjit ose pas një dënimi nga gjykata.
Ndryshimet e vitit 2020 prezantuan mundësinë e ankimimit ndaj një Dekreti të Presidentit mbi heqjen e shtetësisë, por urdhri i heqjes së shtetësisë hyn në fuqi që në momentin kur i komunikohet personit ose publikohet në Gazetën Zyrtare. Nuk është e qartë nëse dispozitat e heqjes së shtetësisë zbatohen në praktikë.
Ka mbrojtje të pjesshme në evitimin e pashtetësisë që lind nga heqja dorë vullnetarisht e shtetësisë. Nëse një person ka hequr dorë vullnetarisht nga shtetësia shqiptare për të marrë një tjetër dhe shtetësia e premtuar nuk është fituar brenda një kohe të arsyeshme, atëherë ai rimerr shtetësinë shqiptare, por me disa kushte të caktuara.
Ligji parashikon se humbja e shtetësisë shqiptare si pasojë e privimit nuk cenon kombësinë e fëmijës/fëmijëve të mitur të personit të privuar, por nuk përmend bashkëshortët.

Burimet

Biblioteka e burimeve, instrumenteve ligjore, botimeve dhe materialeve të trajnimit për pashtetësinë, që është e lidhur në mënyrë specifike me këtë shtet. Më shumë materiale rajonale dhe ndërkombëtare, si dhe burime nga vendet e tjera, janë në dispozicion në bibliotekën Burimet. Praktika ligjore vendase mund të konsultohet në Bazën e të Dhënave të Çështjeve Ligjore të Pashtetësisë (me përmbledhje të disponueshme në Anglisht).

Ju lutemi vini re se kjo pjesë është aktualisht në zhvillim e sipër, kontrolloni prapë së shpejti për të gjetur burime të mëtejshme.

International and regional treaties

United Nations - Convention relating to the Status of Stateless Persons (Jan 1954)

Council of Europe - European Convention on Nationality (Nov 1997)

Council of Europe - Convention on the Avoidance of Statelessness in relation to State Succession (Jan 2006)

United Nations - Convention on the Reduction of Statelessness (Jan 1961)

Publications

European Network on Statelessness - Thematic briefing: Birth registration and the prevention of statelessness in Europe (Jul 2020)

UNHCR & TLAS - Mapping of the Population at Risk of Statelessness in Albania (May 2018)

TLAS, ENS, ERRC & ISI - Joint Submission to the Human Rights Council at UPR33 - Albania (Oct 2018)

European Network on Statelessness - Statelessness determination and protection in Europe (Sep 2021)

UNDP - Roma access to personal documentation in the Western Balkans (Dec 2018)

ENS, ERRC, ISI - Submission to the Special Rapporteur on Minority Issues – Statelessness, A Minorities Issue (May 2018)

ENS, ERRC, ISI - Roma Belong: Statelessness, Discrimination and Marginalisation of Roma in the Western Balkans and Ukraine (Oct 2017)

ENS - Addressing the risks of statelessness among children in migration in Europe (Oct 2022)

ENS - Submission to inform the European Commission 2022 Enlargement Package: progress towards addressing statelessness (Apr 2022)

ENS - Submission to inform the European Commission 2021 Enlargement Package: progress towards addressing statelessness in Enlargement countries (Apr 2021)

ENS - Submission to inform the European Commission 2020 Enlargement Package: progress towards addressing statelessness in Enlargement countries (Jan 2020)

The European Network on Statelessness - Submission to inform the European Commission 2023 Enlargement Package (Apr 2023)

ENS - Situation assessment of statelessness, health, and COVID-19 in Europe (Apr 2021)

ENS, ERRC, TLAS, ISI - RomaBelong: Statelessness, Discrimination and Marginalisation of Roma in Albania (Jun 2018)

Joint Submission to the Human Rights Council at the 47th Session of the Universal Periodic Review (UPR) (Apr 2024)

European Network on Statelessness - Thematic briefing: Birth registration and the prevention of statelessness in Europe (Nov 2024)

ENS - Submission to inform the European Commission 2024 Enlargement Package (Apr 2024)

Shqipëria

Burime shtesë

ÇELËSI I VLERËSIMIT

INFORMACION SHTESË

Latest news on Albania

Sign up to our newsletter