- српски
Srbija je potpisnica instrumenata za zaštitu ljudskih prava, uključujući Konvencije iz 1954. i 1961. godine, iako nije pristupila dvema ključnim konvencijama Saveta Evrope. Podaci o apatridiji nisu sveobuhvatni u Srbiji i ne postoji poseban postupak za utvrđivanje statusa apatrida, iako postoje ad hoc postupci za prepoznavanje apatridije. Zakon o strancima predviđa definiciju lica bez državljanstva po nacionalnom pravu, ali je ista uža od definicije po Konvenciji iz 1954. godine. U Srbiji postoji i „status apatrida" koji omogućava pravo na rad, obrazovanje, socijalno osiguranje, pod određenim uslovima, zdravstvenu zaštitu i putnu ispravu, kao i zaštitu od diskriminacije, ali ne postoji jasna i dostupna procedura za sticanje ovog statusa. Postoje određene zaštitne mere od proizvoljnog zadržavanja lica bez državljanstva, uključujući zakonom ograničeno trajanje, postupak utvrđivanja državljanstva i ponovnog dokumentovanja tokom procesa udaljenja. Lica bez državljanstva za koja ne postoje razumni izgledi da budu udaljena trebalo bi da budu puštena iz pritvora, ali kako se predložena država udaljenja identifikuje tek nakon određivanja pritvora, apatridija se ne smatra izričito pravno relevantnom činjenicom u odlukama o zadržavanju i ne prepoznaje se kao uzrok ranjivosti.
Napore na sprečavanju i smanjenju apatridije u Srbiji otežavaju nedostaci u primeni zaštitnih mehanizama. Ne postoji pojednostavljen niti ubrzan postupak naturalizacije za lica bez državljanstva. Zakon sprečava nastanak apatridije za većinu dece rođene na teritoriji Srbije ili dece državljana Srbije rođene u inostranstvu, nahočadi i usvojene dece, propisujući pravo na sticanje srpskog državljanstva po automatizmu. Međutim, zaštitna mera za decu rođenu u Srbiji sprovodi se na način da se odnosi samo na maloletnike, a za donošenje odluke o sticanju državljanstva zahtev se mora podneti nadležnom organu. Podzakonskim aktima o prijavi rođenja deteta od roditelja se zahteva da na uvid stave izvode iz matične knjige rođenih i lične isprave, čime se povećava rizik od neprijavljivanja rođenja dece, koji nesrazmerno pogađa romsku zajednicu. Instrukcija doneta 2020. godine nalaže ustanovama zdravstvene zaštite da najbližoj policijskoj stanici prijave rođenje deteta čija majka ne poseduje isprave i postoji bojazan da bi ovi zahtevi za prijavljivanje mogli dovesti do pokretanja postupka deportacije majki koje ne poseduju isprave. Iako je deklarisani cilj Uputstva da se omogući prijava rođenja dece čiji roditelji nemaju isprave, ono se ne bavi pitanjem upisa rođenja deteta odmah po rođenju. Lišavanje državljanstva utvrđeno je zakonom i postoje zaštitne mere od apatridije, ali zabeleženi su slučajevi „kvazi-gubitka" državljanstva koji dovode do rizika od apatridije.
The original version of this country profile is the English version. In case of any discrepancies with the translated version, the English version should take primacy.
Milan Radojev, Praxis
Dodatni resursi
Ključ za procenu
Dodatne informacije